Darmbacteriën en gezondheid

Wist je dat het menselijk lichaam biljoenen bacteriën huisvest? Deze bacteriën, ook wel de microbiota, spelen een essentiële rol in onze gezondheid en ons welzijn. Maar wat zijn precies deze microscopische organismen waaruit de microbiota bestaat? Dit artikel onderzoekt verschillende soorten bacteriën die gevonden worden in de microbiota en hun rol om ons (en onze darmen) gezond te houden. We bespreken ook hoe dieet, levensstijl en omgeving invloed kan hebben op onze microbiota en de balans tussen goede en slechte bacteriën.

Wetenschappers hebben meer dan 1,000 soorten bacteriën gevonden in de menselijke microbiota, door te kijken naar monsters van bacteriën gevonden in verschillende lichaamsdelen. Sommigen zijn commensaal, wat betekent dat ze vreedzaam in symbiose met de gastheer leven, terwijl anderen pathogeen zijn en ziektes kunnen veroorzaken, als ze niet worden beteugeld.

De meest voorkomende fyla (groepen darmbacteriën) in onze microbiota zijn Firmicutes en Bacteroidetes, Proteobacteriën, Fusobacterium, Verrucomicrobia, Actinobacteriën, Spirochaetes, en Cyanobacteriën. Deze groepen bevatten vele sub-soorten die verantwoordelijk zijn voor essentiële functies, zoals het verteren van voedsel naar energie en het produceren van essentiële vitaminen voor andere lichamelijke processen.

Vandaag de dag is er al veel onderzoek gedaan naar de microbiota. Het begrijpen van verschillende soorten bacteriën waar de microbiota uit bestaat, is een goed begin om te begrijpen hoe deze je darmgezondheid kunnen beïnvloeden.

Hoe worden bacteriën geclassificeerd?

Wist je dat het type, de vorm, de functie en de kenmerken van een bacterie allemaal met elkaar in verband staan?

In de begindagen van de microbiologie vielen alle bacteriën in één bepaalde groep. Toen er steeds meer werd geleerd over deze kleine organismen, werd het echter duidelijk dat er meer onderscheid gemaakt kon worden op basis van hun fysieke eigenschappen, hun biochemische activiteit en hun genetische samenstelling. Vandaag de dag is bacteriële taxonomie een complexe onderneming waarbij rekening wordt gehouden met veel verschillende factoren. Het uitgangspunt is niet veranderd: het groeperen van bacteriën op basis van overeenkomsten en verschillen. Een van de belangrijkste aspecten van bacteriële taxonomie is het bepalen in hoeverre verschillende bacteriën aan elkaar verwant zijn. Dit is essentieel om te begrijpen hoe verschillende bacteriën met elkaar en hun omgeving omgaan. Het veld bacteriële taxonomie is zich nog altijd aan het ontwikkelen, omdat er doorlopend nieuwe informatie wordt ontdekt over deze fascinerende wezens.

Binnen de bacteriële taxonomie wordt onderscheid gemaakt door te kijken naar domein, fyla, klasse, orde, familie, geslacht en soort. Het domein is de hoogste rang en onderverdeeld in fyla. fyla zijn verder ingedeeld in klassen. Klassen zijn gesegmenteerd in ordes; ordes zijn onderverdeeld in families en families zijn verder ingedeeld in geslachten. Tot slot zijn geslachten gesegmenteerd in soorten. Bacteriën kunnen geclassificeerd worden gebaseerd op hun morfologie (vorm), fysiologie (metabolische activiteit) of evolutionaire geschiedenis (fylogenie). Het meest gebruikte systeem van bacteriële classificatie is gebaseerd op hun fylogenie, wat wordt bepaald door het onderzoeken van hun DNA-reeksen. 

Wat zijn de meest voorkomende fyla in de microbiota?

De microbiota bestaat uit veel verschillende typen bacteriën, die onderverdeeld zijn in phyla. De meest bekende fyla die te vinden zijn in de darm-microbiota zijn Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteriën, Proteobacteriën, en Fusobacteriën. Elke fylum bevat veel verschillende bacteriesoorten die essentieel zijn voor onze gezondheid.

Firmicutes

Dit fylum bevat veel soorten bacteriën waarvan bekend is dat ze koolhydraten fermenteren en vetzuren met een korte keten produceren, wat de darmgezondheid ten goede kan komen. Firmicutes spelen ook een rol bij de spijsvertering en het metabolisme.

Bacteroidetes

Dit fylum bevat veel soorten bacteriën die complexe koolhydraten helpen afbreken tot eenvoudigere moleculen, net als eiwitten en vetten. Bacteroidetes worden verondersteld noodzakelijk te zijn voor het behoud van een gezond evenwicht tussen goede en slechte bacteriën in de darmen.

Actinobacteriën

Dit fylum bevat veel bacteriesoorten die de spijsvertering, het metabolisme en de immuniteit helpen. Actinobacteriën zijn ook van vitaal belang voor het produceren van vitamines en andere verbindingen die nodig zijn voor een goede gezondheid.

Proteobacteriën

Dit fylum bevat veel soorten bacteriën die een rol spelen bij de spijsvertering, het metabolisme en de immuniteit. Proteobacteriën zijn ook belangrijk voor het afbreken van gifstoffen in het lichaam en het produceren van enkele vitamines en andere verbindingen die nodig zijn voor een goede gezondheid. Ze bevatten echter ook veel bekende pathobionten: bacteriën die schade kunnen aanrichten als ze te overvloedig in de darmen aanwezig zijn.

Fusobacteriën

Dit fylum bevat veel bacteriesoorten die de spijsvertering, het metabolisme en de immuniteit helpen. Fusobacteriën zijn ook cruciaal voor het produceren van sommige vitamines en andere verbindingen die nodig zijn. 

Hoe ziet een gewone darmmicrobiota eruit?

De microbiota is de verzameling van alle bacteriën in iemands microbioom. De menselijke darmmicrobiota bestaat uit biljoenen microben, inclusief bacteriën, archaea, schimmels en virussen. Deze microben zijn belangrijk voor veel aspecten van de menselijke gezondheid, zoals vertering, metabolisme, immuniteit en hersenfuncties.

De samenstelling van de darmmicrobiota verschilt van persoon tot persoon. Toch zijn er bepaalde groepen bacteriën die veel voorkomen in de microbiota. Dit zijn Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteriën, Actinobacteriën, en Verrucomicrobia. Elk van deze groepen bevatten veel verschillende soorten bacteriën.

Dit zijn een aantal voorbeelden van bacteriële soorten of groepen bacteriën waarvan bekend is dat ze je darmgezondheid beïnvloeden.

Faecalibacterium prausnitzii 

Deze kleine helper heeft een moeilijk uitspreekbare naam, maar is eigenlijk één van de meest voorkomende bacteriën in het menselijke darmmicrobioom (5%-15%) en zijn erg goed voor je: ze produceren namelijk butyraat uit bepaalde vezels. Dit is de belangrijkste energiebron voor je ingewanden en daarom erg belangrijk voor gezonde darmen. Ze produceren ook metabolieten die ontstekingsremmend werken in je darmen. Door het maken van butyraat en ontstekingsremmende metabolieten, helpen ze om de darmwand in stand te houden.

Wat als je ondergemiddeld scoort voor Faecalibacterium prausnitzii? 

F. prausnitzii is een belangrijke butyraat producent. Als je laag voor deze soort scoort is het dus verstandig om te kijken of je wel voldoende butyraat produceert. Als je hier ook laag voor scoort kun je F. prausnitzii helpen door meer vezels en inuline te eten.

Wat als je bovengemiddeld scoort voor Faecalibacterium prausnitzii?

Scoor je hoger dan het gemiddelde voor F. prausnitzii? Dat hoeft geen probleem te zijn zolang het niet een té dominante soort wordt. Je wilt nooit dat één bacteriesoort dominant is, want dat verlaagt de diversiteitsscore. Een divers microbioom is een gezond microbioom, dus controleer je diversiteitsscore om te zien of die niet te laag is als je hoger dan gemiddeld scoort voor F. prausnitzii. Diverser eten kan helpen je diversiteitsscore op te krikken als dat nodig is!

Akkermansia muciniphila 

Deze soort is zelfvoorzienend omdat ze leven van de mucine in mucus, wat door de darmwand wordt uitgescheiden. Ze staan bekend om hun gunstig effect op de gezondheid: Mucus wordt geproduceerd door je darmen en beschermt je darmslijmvlies tegen ziekteverwekkers. A. muciniphila eet dit slijm op en stimuleert daarmee ook de aanmaak ervan en daardoor de vernieuwing van het darmslijmvlies. Ook produceren deze bacteriën acetaat uit mucines (een stof die in mucus voorkomt). Acetaat wordt door andere bacteriën gebruikt om butyraat te produceren (de belangrijkste energiebron voor je darmen). Ze zijn minder aanwezig bij mensen met IBS, obesitas of diabetes type II. Waarom? Dat weten we nog niet, maar een gezond darmslijmvlies is blijkbaar belangrijk!

Wat als je ondergemiddeld scoort voor  Akkermansia muciniphila?

Om de vele positieve effecten van A. muciniphila te ervaren kan je de groei stimuleren door meer fructo-oligosaccharides in je dieet te verwerken (zoals uien, knoflook, prei en artisjok) of probeer een deel van de dag te vasten. Toch is het niet erg als je hier een lage score voor hebt, want heel veel mensen hebben nu eenmaal helemaal geen A. muciniphila in hun darmen. 

Wat als je bovengemiddeld scoort voor  Akkermansia muciniphila?

Kijk dan of je diversiteit score niet verlaagd is. Voor weerbare en sterke darmen is het belangrijk dat je een divers microbioom hebt. Dit kun je verbeteren door zo divers mogelijk te eten!

Bifidobacteriën

Bifidobacteriën zijn een groep bacteriën die je tot je vrienden kunt rekenen! Klinkt de naam bekend? Dat is niet gek, want ze worden vaak als probiotica aangeprezen!  Het zijn lactaat-producenten. Lactaat kan door andere bacteriën worden verteerd en omgezet in butyraat, dé voedingsbron voor een gezonde darm!  Ze helpen bij de productie van vitamine K, welke essentieel is voor de bloedstolling. Ook helpen ze bij de ontwikkeling van het immuunsysteem van baby's en jonge kinderen.

Wat als je ondergemiddeld scoort voor  Bifidobacteriën?

Doordat deze bacteriën erg positief bijdragen aan jouw (darm)gezondheid, kun je ze een handje helpen door bijvoorbeeld meer ongepasteuriseerde melkproducten (yoghurt, kefir of kazen van rauwe melk) te eten.

Wat als je bovengemiddeld scoort voor  Bifidobacteriën?

Zoals hierboven genoemd zijn Bifidobacteriën zeer gunstig voor de gezondheid van je darmen. Je wilt echter niet dat het lactaat dat ze produceren zich opstapelt in je darmen, waardoor je verschillende klachten kan krijgen zoals deze ook voorkomen bij mensen met de ziekte van Crohn en colitis. Zorg dat je voldoende bacteriën hebt die lactaat als voedselbron gebruiken om dit te voorkomen. Butyraat producerende bacteriën staan erom bekend lactaat te consumeren, dus controleer je score voor deze groep als je bovengemiddeld scoort op Bifidobacteriën. Indien nodig kun je je butyraatproducerende bacteriën verhogen door meer vezels te eten.

De samenstelling van de darmmicrobiota kan worden beïnvloed door veel factoren, waaronder voeding, leeftijd, genetica en omgeving. Veranderingen in de microbiota kunnen gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid en ziekte. Een disbalans in de darmmicrobiota is bijvoorbeeld in verband gebracht met obesitas en inflammatoire darmziekte.