PDS en de rol van je darmbacteriën

Laatst gewijzigd: 20-07-2025

Mensen met het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) hebben vaak buikpijn en problemen met de stoelgang. Het is een chronische aandoening. Als je af en toe een opgeblazen gevoel, winderigheid, problemen met de ontlasting (diarree of juist verstopping) en/of buikpijn hebt, heb je niet direct PDS. Op deze pagina lees je:

• Wat is PDS?
• Oorzaken van PDS
• PDS en het verband met het microbioom
• Aanbevolen volgorde voor het lezen van je microbioomrapport
• Kan ik van PDS afkomen?

Wat is PDS?

PDS is een chronische aandoening die veel voorkomt: naar schatting heeft ongeveer vijf tot tien procent van de Nederlandse bevolking ermee te maken. Klachten kunnen sterk verschillen per persoon. Waar de één vooral buikpijn en -krampen heeft, kampt de ander juist met een opgeblazen gevoel of problemen met de stoelgang. Ook bij dezelfde persoon kunnen de symptomen en de intensiteit van dag tot dag verschillen. Maar voor vrijwel iedereen met PDS geldt hetzelfde: voeding beïnvloedt de mate van de klachten.

Iemand met PDS  heeft geen zichtbare afwijkingen. Een diagnose wordt dan ook vastgesteld op basis van symptomen. Dit is anders dan bij darmziektes als colitis ulcerosa of Crohn, waar een diagnose wordt gesteld op basis van een diagnostische test.

De meest voorkomende PDS symptomen zijn buikpijn, buikkrampen, problemen met de stoelgang (diarree, verstopping), een opgezette buik en een opgeblazen gevoel.

Diagnose

Een huisarts of MDL-arts stelt een PDS-diagnose op basis van de zogenaamde Rome-IV-criteria:

1. Je moet al langer dan 6 maanden symptomen hebben
2. Je moet gemiddeld minstens één dag per week in de afgelopen drie maanden buikpijn hebben gehad
3. En je moet minstens twee van de volgende symptomen hebben:
   1. Buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting
   2. De frequentie van de stoelgang verandert
   3. De vorm van de stoelgang verandert (te hard of te waterig)

Twijfel je? Vul dan de PDS-test van de Maag-Lever-Darm Stichting (MLDS) in via deze link. Geeft deze test je de uitslag dat je mogelijk PDS hebt, contacteer dan je huisarts voor een officiële diagnose.

Let op!

• Bloed bij de ontlasting, koorts en plotseling en onverklaarbaar gewichtsverlies zijn geen symptomen van PDS. Ervaar je deze klachten, neem dan direct contact op met je huisarts.
• Ben je 50 jaar of ouder en ervaar je plotseling de klachten die passen bij PDS? Neem ook dan contact op met je huisarts. Mogelijk is er sprake van een andere aandoening of ziekte. De kans op ernstige darmaandoeningen neemt namelijk toe met de leeftijd.
• Het is in deze gevallen geen goed moment om een microbioomtest te doen, omdat je microbioom waarschijnlijk afwijkt van hoe het er normaal gesproken uitziet.

Heb jij PDS, maar is het nog niet gelukt om van de klachten af te komen? MyMicroZoo is op zoek naar mensen met PDS-symptomen die bereid zijn het laag FODMAP-dieet te volgen, en daarbij meer te leren krijgen over hun microbioom. Je mag kosteloos een microbioomtest bij ons doen. Lees op deze pagina meer informatie over het onderzoek.

Oorzaken van PDS

PDS-klachten kunnen verschillende oorzaken hebben. Zo kunnen de darmen te veel, te weinig of juist te krampachtig bewegen. Ook kan het darmslijmvlies overgevoelig zijn, waardoor het te snel een immuunreactie op gang brengt. De darmen kunnen gevoeliger zijn voor prikkels zoals voeding (viscerale sensitiviteit), of er kan sprake zijn van een verhoogde permeabiliteit, ook wel bekend als een ‘lekkende darm’ of ‘leaky gut’.

Wat precies de oorzaak is van deze verstoringen, is nog niet volledig bekend. Wel is de kennis over PDS de afgelopen jaren toegenomen. Zo wordt steeds duidelijker dat PDS samenhangt met een verstoorde samenwerking tussen de hersenen en de darmen. Die twee staan bij ieder mens in nauw contact: de darmen sturen voortdurend signalen naar de hersenen en andersom. Zo ontstaat bijvoorbeeld honger, aandrang tot ontlasting of buikpijn. Deze communicatie verloopt onbewust. Bij mensen met PDS lijkt deze wisselwerking gevoeliger of ontregeld, waardoor normale prikkels, zoals voeding of gasvorming, al snel als pijnlijk of onaangenaam worden ervaren.

Wetenschappers hebben wel verschillende theorieën over het ontstaan van PDS. Volgens een daarvan ontstaat PDS door beschadiging van de darmwand, bijvoorbeeld na een ontsteking of infectie. De zenuwen in de darmwand zijn hierdoor gevoelig geworden. Een andere theorie richt zich op de balans van het microbioom. In het volgende hoofdstuk bespreken we dit verder.

PDS en het verband met het microbioom

In de darmen leven honderden bacteriesoorten. Een groot deel hiervan is nuttig en helpt onder andere met de stoelgang, opname van vitamines en activatie van het afweersysteem. Maar er kunnen ook ongewenste bacteriën in de darmen leven. Bijvoorbeeld na een infectie, medicatie (antibiotica) of veel ongezonde voeding. Als het aantal ongewenste bacteriën toeneemt, kunnen zij de activiteit van nuttige bacteriën verstoren. Hierdoor kunnen lichaamsprocessen ontregeld raken, waardoor pijn, diarree en/of verstopping kan ontstaan.

• Antibiotica doden of remmen de groei van bepaalde bacteriesoorten. Ze maken geen onderscheid tussen gewenste en ongewenste bacteriën. Door een antibioticakuur kan het microbioom uit balans raken. De bacteriën die deze kuur overleven, hebben meer leefruimte gekregen en leven in overvloed. Hierdoor krijgen ze meer de kans om lichaamsprocessen te verstoren en (darm)klachten te veroorzaken.
• Infectieuze bacteriën zoals Clostridioides difficile scheiden schadelijke stoffen uit – zogenoemde enterotoxinen. Deze stoffen kunnen het slijmvlies van de dikke darm irriteren en beschadigen, wat leidt tot ontstekingen, klachten als buikpijn en problemen met de ontlasting.
• Voeding is de brandstof voor darmbacteriën. Wat je eet, bepaalt welke bacteriën in je darmen groeien en hoe actief ze zijn. Een gezond microbioom ontwikkelt zich voornamelijk door het binnenkrijgen van vezelrijke producten en voldoende water, en door genoeg te variëren in voeding. Bestaat je voedingspatroon voornamelijk uit producten met verzadigde vetten, suikers en weinig water, dan wordt je microbioom weinig divers en raakt het uit balans. Dit kan de klachten van PDS verergeren. Door gezonde keuzes te maken in voeding, stressmanagement en leefstijl kan je je microbioom positief beïnvloeden en zo je prikkelbare darm tot rust brengen.

Een microbioomtest kan je helpen te achterhalen welke factoren jouw PDS-klachten verergeren. Na het afnemen van de test ontvang je een overzichtelijk rapport met daarin welke bacteriën in hoge of lage aantallen in jouw darmen leven. Per bacteriesoort of -groep lees je welke nuttige functies deze kan vervullen, of juist welke nadelige effecten ermee in verband worden gebracht. Zo krijg je een duidelijk beeld van wie er in jouw darmen ‘wonen’, en kun je gerichter aanpassingen maken in je voeding (zoals een LOW FODMAP-dieet) en leefstijl om je PDS-klachten te verminderen.

Aanbevolen volgorde voor het lezen van je microbioomrapport

Na het doen van een microbioomtest ontvang je een rapport dat stap voor stap je darmgezondheid uitlegt. Het rapport is opgebouwd in vier hoofdstukken, de hoofdscores. De volgorde ervan is afgestemd op wat doorgaans de grootste invloed heeft op de darmgezondheid. Heb je de diagnose PDS, dan raden we aan om het rapport in een aangepaste volgorde te lezen, omdat er dan andere bacteriegroepen meer invloed hebben op je klachten. Deze volgorde bespreken we hieronder.

Voor iedereen geldt: lees eerst de samenvatting en de tips voor verbetering goed door.

• Roze scores vragen om directe aandacht;
• Oranje scores wijzen op ruimte voor verbetering;
• Groene scores betekenen dat je goed scoort.

We geven je bij elke roze en oranje score praktische tips om je microbioom gezonder te maken. Daarnaast krijg je bij een groene score uitleg om dit patroon vast te houden.

Vervolgens lees je het rapport in deze volgorde als je PDS hebt:

1. Ongewenste bacteriën 
2. Energieproducerende bacteriën, en focus vooral op butyraatproducerende bacteriën
3. Nuttige bacteriën
4. Diversiteit

Ongewense bacteriën

Er zijn een hoop darmbacteriën die onze lichaamsprocessen kunnen verstoren en daarmee pijn of andere klachten veroorzaken. Dat gebeurt vooral wanneer deze ongewenste bacteriën in hoge aantallen in onze darmen leven. In het resultatenrapport delen we de ongewenste bacteriën op in drie groepen: sulfaatreducerende bacteriën, proteobacteriën en de specifieke soorten.

• Sulfaatreducerende bacteriën zetten sulfaat om in waterstofsulfide, een gas dat giftig kan zijn voor de menselijke gezondheid omdat het het darmslijmvlies irriteert. Irritaties in de darmen kunnen de klachten van PDS verergeren. Sommige sulfaatreducerende bacteriën kunnen ontstekingen in de dikke darm veroorzaken, wat uiteindelijk tot PDS kan leiden.
• Proteobacteriën vormen een groep van veel verschillende bacteriesoorten, zoals Escherichia, Salmonella en Helicobacter. Terwijl sommige proteobacteriën nuttig zijn, worden andere in verband gebracht met darmaandoeningen zoals inflammatoire darmziekten en PDS als deze overmatig in de darmen leven.

Tot slot delen we vijf andere ongewenste bacteriën op tot één groep – deze noemen wij de specifieke soorten. Het zijn als het ware ‘beruchte bacteriën’. Elk zorgt op een andere manier voor irritatie, beschadiging of ontstekingen in de darmen. Bilophila wadsworthia bijvoorbeeld, produceert heel veel waterstofsulfide dat de slijmlaag van de darmwand irriteert. Fusobacterium is een veel voorkomende bacterie die – naar vermoeden van wetenschappers – kleine deeltjes (lipopolysachariden) aanmaakt die ontstekinkjes veroorzaken, ons afweersysteem overstimuleren en op den duur ernstige darmontsteking kunnen veroorzaken.

Het is belangrijk om te begrijpen dat ongewenste bacteriën in lage aantallen (groen) niet per se schadelijk zijn. Maar wanneer een of meer van de hierboven genoemde bacteriegroepen in hoge mate aanwezig zijn in je microbioom (roze of oranje), kan dit mogelijk de oorzaak zijn van je darmklachten – in plaats van PDS.

In dat geval is het belangrijk om deze bacterie-scores te verlagen. Blijven ook hierna de klachten aanhouden? Dan is er waarschijnlijk een andere oorzaak, zoals PDS.

Energieproductie: butyraatproducerende bacteriën

Sommige darmbacteriën produceren nuttige energiestoffen tijdens het verwerken van vezels uit voedsel. Er zijn drie verschillende vormen van deze energiestoffen: butyraat, propionaat en acetaat. Genoeg butyraat is ontzettend belangrijk (groen) voor een goede darmwerking. Het beschermt bijvoorbeeld de slijmlaag die over de darmcellen ligt. Een sterke darmwand verkleint de kans op ontstekingen. Is deze laag niet sterk (bijvoorbeeld door een tekort aan butyraat (roze of oranje), dan kunnen ontstekingen ontstaan en pathogenen beter de darmcellen bereiken en irritatie, pijn of verstoring van de stoelgang veroorzaken.

Nuttige bacteriën

Er zijn ontzettend veel nuttige darmbacteriën die elk een andere belangrijke functie vervullen. In het rapport bespreken 14 van deze bacteriën/groepen. Een laag aantal van deze bacteriën in je microbioom (roze of oranje) is niet direct slecht of ongezond. Het is wel belangrijk om genoeg nuttige bacteriën (groen) te hebben, omdat zij bijdragen aan een divers en gebalanceerd microbioom. Dat doen ze onder andere door de groei en activiteit van ongewenste bacteriën tegen te werken.

Een voorbeeld is de bacteriesoort die melkzuur (lactaat) aanmaakt. Lactaat zorgt ervoor dat de darmen iets zuurder worden, wat de groei en activiteit van veel andere nuttige bacteriën stimuleert, en die van ongewenste bacteriën juist remt.

Diversiteit

Een divers microbioom (groen) betekent dat er veel verschillende bacteriesoorten aanwezig zijn. Er zijn dan genoeg bacteriën die samen sterk staan om nuttige functies uit te voeren. Op die manier ben je weerbaarder tegen pathogenen, waardoor je minder snel darmklachten krijgt. Bij een minder divers microbioom (roze of oranje) kan je een disbalans ontwikkelen: nuttige bacteriën groeien minder goed, waardoor pathogenen makkelijk kunnen binnendringen en lichaamsactiviteiten zoals spijsvertering en stoelgang verstoren.

Kan ik van PDS afkomen?

Nee, van PDS kan je niet afkomen. Het is een chronische aandoening.

PDS-medicijnen kunnen in sommige gevallen verlichting geven bij klachten zoals krampen, diarree of obstipatie. Bespreek altijd met je (huis)arts welke medicatie bij jouw klachtenprofiel past.

Deskundigen adviseren om voeding en leefstijl aan te passen als ‘behandeling van PDS’, omdat dat de samenstelling van het microbioom beïnvloedt en je daardoor klachten kan verminderen. Daarbij geeft een microbioomtest je inzicht welke gebieden van je voeding en leefstijl aandacht nodig hebben om PDS-klachten te verlichten.